Vợ chồng A Phủ là tác phẩm nổi tiếng của nhà văn Tô Hoài, đã được đưa vào chương trình ngữ văn lớp 12. Sau đây, hãy cùng tham khảo cách soạn văn Vợ chồng A Phủ chi tiết nhé!

1. Tìm hiểu chung về Vợ chồng A Phủ

1.1. Tác giả

– Tên khai sinh: Nguyễn Sen. Sinh năm: 1920.

– Quê nội ở Thanh Oai- Hà Đông.

– Viết văn từ trước Cách mạng – sáng tác với nhiều thể loại Số lượng tác phẩm đạt kỷ lục trong nền văn học Việt Nam hiện đại.

– 1996: Được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật.

– Một số tác phẩm tiêu biểu: Dế Mèn phiêu lưu ký (1941), O chuột (1942), Truyện Tây Bắc (1953),…

1.2. Tác phẩm

a. Hoàn cảnh sáng tác:

– Vợ chồng A Phủ (1952) là kết quả của chuyến đi cùng bộ đội giải phóng Tây Bắc, in trong tập Truyện Tây Bắc, giải Nhất giải thưởng Hội Văn nghệ Việt Nam 1954 – 1955.

– Tác phẩm gồm hai phần, đoạn trích trong SGK là phần một.

b. Tóm tắt đoạn trích:

Mị – một cô gái xinh đẹp, yêu đời, khát vọng tự do, hạnh phúc nhưng lại bị bắt về làm con dâu gạt nợ cho nhà Thống lí Pá Tra. Ngày xưa, khi cha mẹ Mị lấy nhau, do quá nghèo mà vay tiền nhà Thống lí Pá Tra. Thế rồi cha mẹ Mị làm lụng suốt đời cũng không thể trả hết nợ nên Mị mới phải trở thành vợ của A Sử – con trai thống lí. Lúc đầu, Mị phản kháng mạnh mẽ, nhưng dần dần Mị trở nên tê liệt, chỉ “lùi lũi như con rùa nuôi trong xó cửa”. Mị chỉ quanh quẩn trong căn buồng kín mít, tối tăm. Mị giam cầm bản thân mình đến mất cả ý thức về thời gian. Đằng đẵng mùa xuân đến, Mị muốn đi chơi nhưng bị A Sử (chồng Mị) trói đứng vào cột nhà. A Phủ là chàng trai vì bất bình trước hành động trêu chọc cô gái nhà lành của A Sử nên đã đánh nhau và bị bắt, bị phạt vạ và trở thành kẻ ở trừ nợ cho nhà Thống lí. Không may, A Phủ để cho hổ vồ mất 1 con bò, nên đã bị phạt đánh, bị trói đứng vào cọc đến gần chết. Mị thương cho số phận của A Phủ, như là thương cho chính bản thân mình nên đã cắt dây trói cho A Phủ và 2 người chạy trốn đến Phiềng Sa.

2. Đọc hiểu văn bản

2.1. Nhân vật Mị

a. Cuộc sống thống khổ: ( Cuộc đời làm dâu gạt nợ)

– Trước khi bị bắt về làm con dâu trừ nợ cho nhà thống lí Pá Tra: Mị là cô gái trẻ, đẹp, yêu đời và có nhiều tài lẻ.

– Từ khi bị bắt về làm dâu trừ nợ: vì món nợ “truyền kiếp” do cha mẹ để lại, Mị bị bắt làm “con dâu gạt nợ” nhà thống lí Pá Tra, bị đối xử tàn nhẫn, mất ý thức về cuộc sống (dựa vào lời giới thiệu về Mị, công việc, không gian căn buồng của Mị,…).

– Thời gian: “Đã mấy năm”, nhưng “từ năm nào cô không nhớ…”

⇒ Mị đã không còn ý thức về thời gian, không còn ý thức về cuộc đời làm dâu gạt nợ của chính mình nữa.

– Không gian: Không gian xung quanh Mị như bị bó hẹp lại: tảng đá trước cửa, cạnh tàu ngựa,… Căn buồng kín mít.

⇒ Không gian hẹp, cố định, quen thuộc, tăm tối, gợi cuộc đời tù hãm, bế tắc, luẩn quẩn…

– Hành động, dáng vẻ bên ngoài:

+ Cúi mặt, buồn rười rượi, đêm nào cũng khóc…

+Trốn về nhà, định tự tử,…

+ Cúi mặt, không nghĩ ngợi, vùi vào làm việc cả ngày và đêm.

– Suy nghĩ: Tưởng mình là con trâu, con ngựa nghĩ rằng “mình sẽ ngồi trong cai lỗ vuông ấy mà trông ra đến bao giờ chết thì thôi”.

+ Ngày Tết: chẳng buồn đi chơi…

⇒ Nghệ thuật miêu tả sinh động, cách giới thiệu khéo léo, hấp dẫn kết hợp với nghệ thuật tả thực, tương phản (giữa nhà thống lý giàu có với cô con dâu luôn cúi mặt; giữa không gian căn buồng chật hẹp với không gian thoáng rộng bên ngoài).

⇒ Cuộc đời làm dâu gạt nợ của Mị là cuộc đời tôi tớ. Mị sống tăm tối, nhẫn nhục trong nỗi khổ vật chất, thể xác, tinh thần, không hy vọng có sự đổi thay.

b. Sức sống tiềm tàng và khát vọng hạnh phúc:

– Thời con gái: Mị vốn là một cô gái trẻ đẹp, chăm chỉ, lại có tài thổi sáo hay. Rất nhiều người trong vùng say mê vẻ đẹp của Mị. Mị là cô gái hoàn toàn có thể có được hạnh phúc tình yêu.

– Mùa xuân đến (với những dấu hiệu như: thiên nhiên, tiếng sáo gọi bạn, bữa rượu,…) đã khiến Mị thức tỉnh (kỉ niệm sống dậy, sống với tiếng sáo, ý thức về thời gian, thân phận,…)

+ Mị nghe tiếng sáo và nhẩm thầm hát.

+ Mị lén uống rượu – lòng sống về ngày trước.

+ Thấy phơi phới trở lại – đột nhiên muốn đi chơi (nhắc 3 lần).

⇒ Dấu hiệu cho khát vọng sống đang trỗi dậy trong Mị.

– Mị muốn đi chơi (thắp đèn, quấn tóc,…). Mị thực hiện những thói quen mà từ lâu Mị không làm.

– Khi bị A Sử trói vào cột, Mị “như không biết mình đang bị trói”, vẫn thả hồn theo tiếng sáo.

⇒ Dường như khát vọng sống trong Mị đang vô cùng mãnh liệt, khiến cho Mị cũng quên đi nỗi đau của thực tại.

c. Sức phản kháng mạnh mẽ:

– Lúc đầu, thấy A Phủ bị trói, Mị dửng dưng “vô cảm”: “A Phủ có chết đó cũng thế thôi”.

– Khi nhìn thấy “dòng nước mắt chảy xuống hai hõm má đã xám đen lại” của A Phủ:

+ Mị xúc động, nhớ lại mình, đồng cảm với người A Phủ.

+ Mị nhận ra tội ác của bọn thống trị “chúng nó thật độc ác”. Từ đó, Mị từ thương mình đến thương người, từ vô cảm đến đồng cảm. Tình thương, sự đồng cảm giai cấp, niềm khát khao tự do mãnh liệt đã thôi thúc Mị cắt dây trói cứu A Phủ và tự giải thoát cho cuộc đời mình. Hành động Mị cởi trói cho A Phủ – giải phóng cho A Phủ cũng chính là giải phóng cho chính mình.

– Hành động có ý nghĩa quyết định cuộc đời Mị, là kết quả tất yếu của sức sống vốn tiềm tàng trong tâm hồn người phụ nữ tưởng suốt đời cam chịu làm nô lệ.

2.2. Nhân vật A Phủ

– A Phủ có số phận éo le, anh là nạn nhân của hủ tục lạc hậu và cường quyền phong kiến miền núi (mồ côi cha mẹ, lúc bé đi làm thuê hết nhà này đến nhà khác, lớn lên nghèo đến nỗi không lấy nổi vợ).

– Phẩm chất tốt đẹp: A Phủ có sức khỏe phi thường, yêu tự do, yêu lao động; có sức sống tiềm tàng mãnh liệt. Dù là chàng trai nghèo nhưng A Phủ rất dũng cảm, không sợ bọn cường hào ác bá, sẵn sàng ra tay dạy cho A Sử một bài học

– A Phủ bị trói: Nhay đứt 2 vòng dây mây quật sức vùng chạy

⇒ Hành động này thể hiện rất rõ khát khao sống mãnh liệt của A Phủ.

2.3. Giá trị của tác phẩm

a. Giá trị hiện thực:

– Miêu tả chân thực số phận cực khổ của người dân nghèo.

– Phơi bày bản chất tàn bạo của giai cấp thống trị ở miền núi.

b. Giá trị nhân đạo:

– Thể hiện tình yêu thương, sự đồng cảm sâu sắc với thân phận đau khổ của người dân lao động miền núi trước Cách mạng;

– Tố cáo, lên án, phơi bày bản chất xấu xa, tàn bạo của giai thống trị;

– Trân trọng và ngợi ca vẻ đẹp tâm hồn, sức sống mãnh liệt và khả năng cách mạng của nhân dân Tây Bắc;…

c. Giá trị nghệ thuật

– Nghệ thuật xây dựng nhân vật có nhiều điểm đặc sắc (A Phủ được miêu tả qua hành động, Mị chủ yêu khắc họa tâm tư,…).

– Trần thuật uyển chuyển, linh hoạt; cách giới thiệu nhân vật đầy bất ngờ, tự nhiên mà ấn tượng; kể chuyện ngắn gọn, dẫn dắt tình tiết khéo léo.

– Biệt tài miêu tả thiên nhiên và phong tục, tập quán của người dân miền núi.

– Ngôn ngữ sinh động, chọn lọc và sáng tạo, câu văn giàu tính tạo hình và thấm đẫm chất thơ,…

3. Hướng dẫn bài học Vợ chồng A Phủ

Câu 1. Tìm hiểu số phận, tính cách nhân vật Mị qua:

– Cảnh ngộ bị bắt về làm dâu gạt nợ, cuộc sống bị đày đọa tủi cực ở nhà thống lí Pá Tra.

– Diễn biến tâm trạng và hành động.

Gợi ý:

a. Cảnh ngộ của Mị

* Trước khi bị bắt về làm dâu gạt nợ:

– Một cô gái xinh đẹp như “bông hoa ban giữa núi rừng Tây Bắc”.

– Một cô gái tài năng: “thổi lá cũng hay như thổi sáo”.

– Một cô gái hiếu thảo, chăm chỉ: Khi thống lí Pá Trá muốn Mị làm con dâu gạt nợ cho mình, Mị đã nói với bố: “Con nay đã biết cuốc nương làm ngô, con phải làm nương ngô giả nợ thay cho bố. Bố đừng bán con cho nhà giàu”.

* Sau khi bị bắt làm con dâu gạt nợ:

– Vì món nợ truyền kiếp của cha mẹ, Mị bị A Sử bắt làm con dâu gạt nợ.

– Kiếp sống của con dâu gạt nợ: vất vả làm việc quanh năm, không ngừng nghỉ.

Ở lâu trong cái khổ Mị, Mị quen khổ rồi.
Con trâu con ngựa nó còn có lúc đứng gãi chân nhai cỏ chứ đàn bà nhà này thì làm không nghỉ tay.
Mỗi ngày Mị không nói, lùi lũi như con rùa trong xó cửa.
Mị sống trong cái buồng kín mít, có một chiếc cửa sổ lỗ vuông bằng bàn tay.

=> Tâm hồn Mị dường như trở nên vô cảm sau những năm tháng phải chịu kiếp con dâu gạt nợ.

b. Diễn biến tâm trạng và hành động:

* Trong đêm tình mùa xuân:

– Nghe tiếng sáo, Mị ngồi nhẩm lại bài hát của người đang thổi.

– Ngày Tết, Mị cũng uống rượu.

– Lòng Mị đang sống lại ngày trước: Ngày trước Mị thổi sáo giỏi, có biết bao người mê ngày đêm thổi sáo đi theo Mị.

– Mị thấy phơi phới trở lại, lòng đột nhiên vui sướng như những đêm đến ngày trước. Mị còn trẻ lắm. Mị vẫn còn trẻ lắm. Mị muốn đi chơi.

– Mị đã tự ý thức được tình cảnh đau xót của mình: “Nếu có nắm lá ngón trong tay Mị sẽ ăn cho chết ngay, chứ không buồn nhớ lại nữa”.

– Từ đó dẫn đến hành động “lấy ống mỡ xắn một miếng bỏ thêm vào đĩa dầu”. Mị muốn thắp sáng cho căn phòng hay chính là thắp sáng cho cuộc đời mình.

– Hành động này dẫn đến hành động khác: Mị “quấn tóc lại, với tay lấy cái váy hoa vắt ở phía trong vách”. Mị chuẩn bị đi chơi.

– Nhưng rồi đúng lúc đó thì A Sử trở về đã dập tắt khát vọng sống trong Mị, hắn trói Mị vào cột nhà khiến Mị. Mị nghe thấy tiếng sáo vùng bước đi nhưng không được. Mị thầm nghĩ, mình không bằng con ngựa.

* Diễn biến tâm lí trong cởi trói cho A Phủ:

– A Phủ bị trói, nhưng “Mị vẫn thản nhiên thổi lửa hơ tay. Nếu A Phủ là cái xác chết đứng đấy, cũng thế thôi”. Tâm hồn Mị lúc này hoàn toàn vô cảm.

– Đêm sau, Mị vẫn ra sưởi như đêm trước, khi “Mị lé mắt trông sang… một dòng nước mắt lấp lánh bò xuống hai hõm má đã xám đen lại”. Chính giọt nước mắt tuyệt vọng của A Phủ đã đánh thức Mị nhớ lại mình, nhận ra mình, xót xa cho mình và thương người đồng cảnh. Lòng thương người trắc ẩn và tình giai cấp đã khiến Mị có hành động mạnh bạo: cắt dây cởi trói cứu A Phủ.

=> Hành động cắt dây trói cho A Phủ, hay cũng chính là giải thoát cho chính mình.

– Cuối cùng, Mị chạy theo A Phủ, chạy trốn khỏi Hồng Ngài.

=> Hành động còn mang tính tự phát của người nô lệ miền núi cao Tây Bắc, nhằm mục đích tự giải phóng bản thân khỏi áp bức của giai cấp thống trị.

Câu 2. Ấn tượng về tính cách nhân vật A Phủ. Bút pháp của nhà văn khi miêu tả Mị và nhân vật A Phủ có gì khác nhau?

a. Ấn tượng về A Phủ:

– Một chàng trai khỏe mạnh, yêu thích tự do: “biết đúc lưỡi, đúc cuốc, cày giỏi và đi săn bò tót rất bạo”, “chạy nhanh như ngựa”, “con gái trong làng nhiều người mê”, “có được A Phủ như có được con trâu tốt ở trong nhà”.

– Một con người gan góc, không hề sợ hãi trước quyền lực hay tiền bạc:

“Một người to lớn chạy vụt ra, vung tay ném con quay rất to vào mặt A Sử”. Hành động mạnh mẽ, quyết liệt ấy đã bộc lộ lòng căm thù kẻ cậy thế hống hách, yêu chuộng công lý và tính cách can trường, bất khuất.
Trong cuộc xử kiện: “A Phủ quỳ trước nhà, bọn trai xô đến… rồi quay lại đánh A Phủ. A Phủ chịu đòn, chỉ đứng im như cái tượng đá”.

b. Bút pháp miêu tả nhân vật

– Mị được miêu tả chủ yếu qua diễn biến nội tâm để làm kiếp sống khổ cực cũng như sức sống tiềm tàng mãnh liệt.

– A Phủ được miêu tả qua hành động để làm nổi bật tính cách phóng khoáng, yêu thích tự do và tinh thần phản kháng của chàng trai miền núi.

Câu 3. Những nét độc đáo trong việc quan sát và diễn tả của tác giả về đề tài miền núi (nếp sinh hoạt, phong tục, thiên nhiên, con người, xây dựng tình huống, cốt truyện, nghệ thuật dẫn truyện…)?

Nếp sinh hoạt, phong tục độc đáo: không khí lễ hội mùa xuân, những trò chơi dân gian, tục cướp vợ, cảnh cắt máu ăn thề…).
Thiên nhiên vùng cao hiện lên đầy thơ mộng: “những chiếc váy hoa đã đem ra phơi trên mỏm đá xòe như con bướm sặc sỡ…”
Nghệ thuật kể chuyện tự nhiên, sinh động, hấp dẫn. Truyện có kết cấu, bố cục chặt chẽ, hợp lý; dẫn dắt những tình tiết đan xen kết hợp một cách khéo léo tạo sức lôi cuốn.
Nghệ thuật xây dựng nhân vật: mỗi nhân vật được khắc họa bằng thủ pháp khác nhau.

II. Luyện tập

Qua số phận nhân vật Mị và A Phủ, hãy phát biểu ý kiến về giá trị nhân đạo của tác phẩm.

– Tô Hoài đã bộc lộ niềm cảm thông với những người dân lao động vùng cao Tây Bắc chịu sự áp bức của bọn thực dân, chúa đất chúa mường.

– Ca ngợi sức sống tiềm tàng mãnh liệt của những người lao động đã dám vùng lên phản kháng, đi tìm cuộc sống tự do.

– Khẳng định sức mạnh của ánh sáng cách mạng giúp con người có một cuộc sống tốt đẹp hơn.

Với những hướng dẫn soạn Vợ chồng A Phủ trên đây của review.edu.vn hy vọng giúp bạn cảm nhận tác phẩm một cách dễ dàng và nhanh chóng hơn. Một tác phẩm đọng lại nhiều cảm xúc và nghĩ suy cho người đọc nhiều thế hệ mà không phải ngòi bút nào cũng có cái tài xuất chúng đến thế.

Xem thêm: